Kiedy możesz zmienić nazwisko swoje lub dziecka?

Wiele osób zastanawia się, kiedy prawo dopuszcza możliwość zmiany nazwiska. Dotyczy to zwłaszcza małżonków, którzy rozwodzą się i zamierzają wrócić do poprzedniego nazwiska, a także zmienić nazwisko dzieci.

Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym w przypadku orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który w skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa. Termin na dokonanie powyższego wynosi trzy miesiące od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. Termin nie podlega przywróceniu. Zmiana nazwiska dotyczy powrotu do nazwiska z ostatniego małżeństwa, a nie jeszcze wcześniejszego.

Inne przypadki możliwości zmiany nazwiska określa ustawa z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska. Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:

1. imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2. na imię lub nazwisko używane;
3. na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4. na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.

Zmiana nazwiska jednego z rodziców a nazwisko dzieci

Dla opisanej sytuacji rozwodu i chęci zmiany nazwiska dziecka istotny będzie art. 8 ustawy. Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym oraz z w/w ustawą, zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci i na dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa. W przypadku zmiany nazwiska jednego z rodziców, zmiana ta rozciąga się na małoletnie dzieci i na dzieci, które pochodzą od tych samych rodziców, pod warunkiem że drugi z rodziców wyraził na to zgodę. Zgoda nie jest wymagana, jeżeli drugi z rodziców:

• nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;

• jest pozbawiony władzy rodzicielskiej;

• nie żyje.

Brak porozumienia między rodzicami

W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka. Wniosek o zezwolenie na zmianę nazwiska małoletniego składa się do Sądu właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Opłata sądowa wynosi 40 zł. Do wniosku należy dołączyć uzasadnienie zawierające okoliczności przemawiające za wydaniem zezwolenia na zmianę nazwiska, pomimo braku zgody drugiego z rodziców. Drugi rodzic jest uczestnikiem takiego postępowania. W toku sprawy sąd może dopuścić dowód z opinii biegłego (Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno – Konsultacyjnego, tzw. RODK) w celu wskazania skutków, jakie dla dziecka, jego psychiki, ma zmiana nazwiska i czy taka zmiana nie zagrozi dobru dziecka. Zgoda wyrażona przez Sąd zastępuje zgodę jednego z rodziców, takie prawomocne postanowienie dołącza się do wniosku, prócz odpisu zupełnego aktu urodzenia małoletniego dziecka, odpis zupełnego aktu małżeństwa oraz ewentualnie innych dokumentów uzasadniających zmianę nazwiska.

Rodzic wyraża zgodę na zmianę nazwiska dziecka osobiście przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (zastępcą, konsulem w przypadku zamieszkania za granicą) lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Należy pamiętać, że jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko. Zgodę dziecko wyraża w takiej samej formie jak drugi z rodziców.

Zawarcie małżeństwa nie z ojcem dziecka, zawarcie małżeństwa przez ojca nie z matką dziecka

W przypadku, gdy matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (konsulem) zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosiło takie samo nazwisko, jakie zgodnie nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.

Co istotne zmiana nazwiska dziecka, nie jest dopuszczalna, jeżeli nosi ono nazwisko ojca albo nazwisko połączone z nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Przepisy dotyczą odpowiednio sytuacji, gdy ojciec małoletniego dziecka zawarł małżeństwo z kobietą, która nie jest matką tego dziecka. (Art. 90 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Zmiana nazwiska w przypadku przysposobienia

W przypadku przysposobienia Przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego, a jeżeli został przysposobiony przez małżonków wspólnie albo jeżeli jeden z małżonków przysposabia dziecko drugiego małżonka – nazwisko, które noszą albo nosiłyby dzieci zrodzone z tego małżeństwa.

Istnieje też możliwość, na żądanie osoby, która ma być przysposobiona, i za zgodą przysposabiającego, że sąd opiekuńczy w orzeczeniu o przysposobieniu postanowi, że przysposobiony nosić będzie nazwisko złożone z jego dotychczasowego nazwiska i z nazwiska przysposabiającego. Jeżeli przysposabiający albo przysposobiony nosi złożone nazwisko, sąd opiekuńczy rozstrzyga, który człon tego nazwiska wejdzie w skład nazwiska przysposobionego. Przepisu tego nie stosuje się w razie sporządzenia nowego aktu urodzenia przysposobionego z wpisaniem przysposabiających jako jego rodziców.

Przypomnijmy, że przysposobienie to inaczej adopcja, czyli trwała forma pieczy zastępczej.

Należy mieć na uwadze, że dokonanie przysposobienia przez konkubenta nie jest dobrym pomysłem na zmianę nazwiska dziecka z innego związku. Dzieje się tak dlatego, że przepis art. 123 § 2 dotyczy tylko przysposobienia pasierba, to jest dziecka małżonka, nie może być zastosowany do przysposobienia dziecka konkubenta. Zgoda matki na przysposobienie dziecka przez jej konkubenta wymaga z jej strony świadomości, że wskutek przysposobienia utraci ona władzę rodzicielską nad dzieckiem (postanowienie Sądu Najwyższego z 25 października 1983 r., III CRN 234/83, LexisNexis nr 309614, OSNCP 1984, nr 8, poz. 135).

Władza rodzicielska będzie przysługiwać tylko obojgu małżonkom wspólnie, jeżeli jeden z małżonków przysposobił dziecko drugiego małżonka. Zatem dotyczy to małżonków, nie konkubentów.