Ubezpieczenia rent odroczonych, natychmiast płatnych i świadczenie pośmiertne.
W poprzednim ustroju wiele osób zawierało umowy ubezpieczenia z Państwowym Zakładem Ubezpieczeń (renty ubezpieczeniowe odroczone, renty ubezpieczeniowe natychmiast płatne, czy tzw. polisy posagowe). Świadczenia wypłacane przez ubezpieczyciela nie uwzględniają jednak utraty wartości pieniądza, inflacji i innych czynników, wpływających na wysokość przyznawanych kwot i są zaniżone.
Odpowiednim i jedynym rozwiązaniem jest wystąpienie na drogę sądową. Zgodnie z art. 358(1) § 3 ustawy kodeks cywilny w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może – po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub w umowie. Sąd musi więc ocenić, czy świadczenie ustalone zgodnie z umową stron spełnia przesłanki dla zastosowania waloryzacji sądowej, a w szczególności, czy zmiana siły nabywczej pieniądza była tego rodzaju, że nawet po uwzględnieniu ewentualnego umownego mechanizmu waloryzacyjnego istnieją podstawy do interwencji sądu.
Należy pamiętać, że „przepis ten jednak nie wskazuje żadnej konkretnej metody dokonania waloryzacji świadczenia, a w szczególności nie wskazuje miernika, według którego ma nastąpić waloryzacja. (…) Sposób waloryzacji świadczenia pozostawiony jest uznaniu sędziowskiemu, opartemu na wszechstronnym rozważeniu okoliczności konkretnej sprawy. Stosować przy tym należy ogólne wskazania zawarte w ustawie. (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 roku, sygn. akt I CKN 720/98, www.rzu.gov.pl). W tego typu sprawach waloryzacja świadczeń często dokonywana jest w oparciu o średnie wynagrodzenie w poszczególnych latach w gospodarce narodowej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 22 marca 2006 roku, sygn. akt I ACa 2150/05, niepublikowany, www.rzu.gov.pl).
Możliwa jest również waloryzacja sum składek uiszczonych ubezpieczycielowi w ramach umowy ubezpieczenia rent odroczonych na podstawie wspomnianego artykułu. Tak orzekł Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z dnia 10 kwietnia 1992 r., III CZP 126/91, OSN CP 1992, z. 7-8, poz. 121, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 1996 r., III CZP 196/95), OSN C 1996, z. 6, poz. 78, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 1999 r., II CKN 202/98, OSN C 1999 r., z. 6, poz. 121.
Sprawy dotyczące waloryzacji świadczeń są dość skomplikowane, wymagają doświadczenia i zdolności analitycznych. Już niestety samo obliczenie roszczenia, rozważenia obciążenia stron i tym samym dochodzenia wysokości konkretnej kwoty może sprawiać ogromne trudności.
Należy mieć także na uwadze, że „ujemne skutki spadku wartości pieniądza nie mogą obciążać tylko jednej strony zawartej umowy. Stąd sądy orzekające, dokonując przerachowania świadczenia pieniężnego, powinny uwzględniać interesy obu stron umowy. Niezbędne jest jednak także dokonanie oceny konkretnej sytuacji, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego”.(Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2000 r., sygn. akt I CKN 720/98, www.rzu.gov.pl).